Nederlanders zijn dol op verkleinwoorden. “We gingen een stadje bekijken. Daar pakten we een terrasje. We bestelden een biertje, een wijntje, een colaatje en een glaasje water. En daarna gingen we een filmpje kijken.” Maar we hebben ook massaal een hekel aan verkleinwoorden. In 2014 werd ‘oudjes‘ het meest gehate woord in de Nederlandse taal. Vorig jaar haalde het woord ‘groentjes’ (verkleinwoord van groenten) bijna dezelfde titel. Die dubbele houding komt waarschijnlijk omdat verkleinwoorden zowel positieve als negatieve betekenissen hebben en je uit de context moet halen wat bedoeld wordt. Daarom is het vaak verstandig om verkleinwoorden zoveel mogelijk te vermijden als je wilt overtuigen in een vergadering, presentatie of debat.
Verschillende betekenissen
Soms wordt met een verkleinwoord letterlijk iets kleins bedoeld. Met een autootje kan een miniatuur auto worden bedoeld. Maar vaak gebruiken wij een verkleinwoord om uitdrukking van een gevoel. Dat kan heel positief een gevoel van genegenheid zijn (zusje, vriendje, Vadertje Drees) of een gevoel van gezelligheid (een weekendje weg, een terrasje pakken, samen een filmpje kijken).
Maar verkleinwoorden worden ook denigrerend gebruikt. Toen Marcel van Dam het in het debat met Pim Fortuyn had over ‘dat boekje van u’, bedoelde hij niet dat de analyses in het boek van Fortuyn over de islam in Nederland wel wat uitgebreider hadden gemogen. En hij bedoelde ook niet dat hij het boek met zoveel plezier voor de haard gelezen had. Door het consequente gebruik van het woord ‘boekje’ drukte Van Dam zijn minachting voor het boek en indirect ook voor persoon Fortuyn uit.
Calimerocomplex
Wanneer iemand met verkleinwoorden over zichzelf of een eigen plan spreekt, kan dat ook verschillende betekenissen hebben. Soms gebruikt iemand een verkleinwoord om een probleem kleiner te laten lijken. “Ik had één foutje teveel.” “Ik rook een pakje per dag.” “Ik was een kwartiertje te laat.”
Maar verkleinwoorden worden vaak ook onbewust gebruikt om onzekerheid te verhullen. Wanneer mensen angstig of onzeker zijn, maken zij zich zonder dat ze het zelf in de gaten hebben kleiner door bijvoorbeeld de armen dicht tegen het lichaam te houden. Dat gebeurt onbewust onder invloed van het stresshormoon cortisol. “Let niet op mij”, wordt er uitgestraald. Datzelfde gebeurt door verkleinwoorden te gebruiken. Een soort Calimerocomplex. En net als lichaamstaal wordt het gebruik van kleine woorden (ook vaak onbewust) opgepikt door het publiek. Met als gevolg dat de spreker minder serieus genomen wordt. Je luistert minder snel naar iemand met een ideetje dan naar iemand met een idee. Een manager had het soms over een ‘plannetje’ schrijven. En hoewel die woordkeuze goed bedoeld was (‘het hoeft niet tot in detail uitgewerkt’): heel krachtig kwam dit niet over. Omdat er ook twijfel uit sprak, dat het plan misschien niet zo belangrijk was. Van een leidinggevende verwacht je een plan.
Een verkleinwoord kan dus een positieve of negatieve betekenis hebben. Uit de context moet de toehoorder opmaken of een verkleinwoord positief of negatief bedoeld is. Soms leidt dit tot misverstanden. Dan bedoelt de spreker het positief, maar wordt het als denigrerend gehoord. Of omgekeerd… Toen de Volendamse zanger Jan Smit op 10-jarige leeftijd zijn eerste hit scoorde, was dat onder de artiestennaam Jantje Smit. De artiestennaam Jantje had iets vertederends. Maar al snel wilde hij ‘gewoon Jan Smit’ genoemd worden om van het kinderlijke imago af te komen.
Tips
Vermijd verkleinwoorden als je in een vergadering iets wil zeggen, als je een presentatie geeft of als je een debat voert. Verkleinwoorden komen, net als stopwoorden, snel over als teken van twijfel of onzekerheid. Of zelfs als denigrerend of beledigend wanneer je over anderen praat. Je hebt dus geen ideetje, maar een goed idee! Je drinkt geen biertje, maar een heerlijk glas bier! Delft is geen stadje, maar een prachtige stad! Je zult merken dat je veel overtuigender overkomt!
Nieuwsgierig over debatteren? Neem vrijblijvend contact op voor meer informatie. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief met tips, trucs en debatnieuws.
