Vorige week overleed George H.W. Bush. De 41e president van de Verenigde Staten wordt politiek door Amerikanen gezien als een ‘gemiddelde’ president. En ook retorisch was Bush sr geen opvallende verschijning op het podium, zeker in vergelijking met zijn voorganger Reagan en zijn opvolger Clinton. Toch kunnen we veel leren van de grote debatten die Bush voerde. Sommige dingen deed hij erg goed, maar hij maakte vooral ook enkele grote blunders die eenvoudig voorkomen kunnen worden. Vijf debatlessen van George H.W. Bush…
Les 1: Kom met korte, krachtige oneliners
“Read my lips, no new taxes.” Dé quote van Bush, uitgesproken in de speech waarin hij de Republikeinse nominatie voor het presidentschap in 1988 aanvaardde. Een prachtige oneliner bedacht door Peggy Noonan, de vaste speechschrijver van Reagan: een dubbele drieslag, met korte woorden die krachtig en staccato worden uitgesproken. Camera’s die op dat moment inzoomden op zijn lippen en op zijn vrouw Barbara. Met deze oneliner overtuigde Bush conservatieve Republikeinen om hem te steunen, wat zou leiden tot zijn verkiezing tot president. ‘Read my lips’ is een bekende uitdrukking geworden, zowel om een belofte te doen als ook om sarcastisch te reageren op andermans belofte.
Les 2: Maar doe geen beloftes die je openlijk niet kunt nakomen
De soundbite ‘read my lips’ heeft zeker geholpen heeft in het winnen van de presidentsverkiezingen in 1988. Maar de oneliner was zo krachtig dat deze ook door het publiek onthouden werd. En dat in een tijd zonder YouTube, social media en digitale archieven. Toen Bush op een later moment moest terugkomen op deze belofte (gedwongen door een Democratische meerderheid in het Congres) werd deze uitspraak hem zwaar aangerekend. Richard Wirthlin, een van de belangrijkste adviseurs van Ronald Reagan, noemde de belofte: “the six most destructive words in the history of presidential politics.” ‘Read my lips’ had geholpen bij het winnen van de verkiezingen van 1988, maar dreunde vier jaar later zo hard na dat hij de verkiezingen van 1992 verloor.
Les 3: Gebruik wat in je voordeel is
In 1988 ging de strijd tussen Bush en de Democratische Dukakis. Een opvallend fysiek verschil tussen de twee kemphanen was de lichaamslengte. Bush was 1 meter 88. Dukakis was met zijn 1 meter 73 maar liefst 15 centimeter kleiner. Wetende dat lange mensen door het publiek onbewust vaak als deskundiger en krachtiger leiders worden gezien, buitte Bush dit verschil subtiel maar effectief uit. Bij de begroeting voorafgaand aan het eerste debat geeft Bush een zeer dominante handdruk. Hiermee benadrukt hij het verschil in lichaamslengte (en dus het verschil in gepercipieerde deskundigheid en kracht) tussen de twee kandidaten. Bush grijpt de hand van Dukakis naar beneden, kijkt ook naar beneden, en houdt de hand veel langer vast dan bij een normale handdruk. Het beeld op televisie zag er voor Dukakis sullig uit: je ziet hem lachen als een boer met kiespijn terwijl hij oogcontact met Bush vermijdt. In plaats daarvan kijkt hij om zich heen, met een lichte wanhoop in de ogen. Zo werd de lichaamslengte van Dukakis ineens een politiek issue. De kleine Dukakis, die ook nog een flinke uitglijder maakte in het debat, was kansloos tegen de lange, presidentiële Bush.
Les 4: Laat je niet afleiden
In 1992 vond voor het eerst in de geschiedenis van de Amerikaanse presidentsverkiezingen een townhall-debat dat live op tv werd uitgezonden plaats. Het townhall-debat is een debatvorm waarin de kandidaten vragen vanuit het publiek beantwoorden. Terwijl een van de aanwezigen een persoonlijke vraag stelde, stond Bush op en keek op zijn horloge. Waarschijnlijk deed hij dit onbewust uit gewoonte, maar het beeld ontstond dat Bush de tijd belangrijker vond dan de vraag van de vrouw uit het publiek. Alsof hij de trein nog moest halen.
Bush zou jaren later dezelfde fout nog eens maken: tijdens het Republikeins Congres in 2008 werd hij gefilmd toen hij op zijn horloge keek terwijl zijn schoondochter een speech hield. De les is simpel: als iemand anders aan het woord is in een debat, kijk niet op je horloge, telefoon of iets anders dat de aandacht afleidt van de spreker.
Les 5: Houd er rekening mee dat mensen naar je kijken, ook als je niet spreekt
Ik vind dit zelf altijd een van de meest treffende beelden uit de campagne voor de presidentsverkiezingen van 1992. Twee screenshots uit het townhall-debat. Op het ene beeld is Bill Clinton aan het woord en zie je op de achtergrond George Bush zitten. Op het andere beeld is Bush aan het woord en is Clinton zichtbaar. Wat is het grote verschil? De lichaamshouding van de persoon die niet aan het woord is. Op het bovenste screenshop spreekt Clinton het publiek toe. Op de achtergrond is president Bush te zien die met zijn mond open het publiek in staart. Volledig onbewust van het feit dat hij in beeld is. Niet bepaald een presidentiele houding. Als Bush praat zie je Clinton op de achtergrond aandachtig en geïnteresseerd luisteren. Hoe dit kwam? Clinton had het debat anders voorbereid. Hij had zich vooraf verdiept in waar de camera’s geplaatst zouden worden. Zodat hij wist op welke momenten hij op de achtergrond in beeld zou zijn. Bush had dit niet gedaan. Clinton wist dus wat Bush niet wist: dat de andere kandidaat bij bepaalde shots op de achtergrond zichtbaar was.
Meer informatie
Wil je zelf oefenen met retorica? Om welsprekender te worden en met meer overtuigingskracht je verhaal te houden? Neem dan vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van een debat- of speechtraining te verkennen. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief en ontvang regelmatig tips, trucs en analyses.
