Een aantrekkelijke vrouw krijgt minder kritiek dan een minder aantrekkelijke vrouw, omdat ze aantrekkelijk is. Volgens AD-columniste Angela de Jong klopt deze redenatie, in ieder geval voor televisievrouwen. Zij onderbouwt haar stelling door te wijzen op de lovende reacties die Nadia Moussaid krijgt als vervanger van Eva Jinek, terwijl zij dezelfde presentatiefouten maakt als Margriet van der Linden. Van der Linden vervangt tijdelijk Matthijs van Nieuwkerk maar krijgt op social media en van recensisten veel meer kritiek. Angela de Jong schrijft: “Als Nadia niet zo mooi was, klonk er vast meer kritiek.” De redenatie van Angela de Jong is een mooi voorbeeld van een cirkelredenering.
Cirkelredenering
Bij een cirkelredenering wordt een argument (A) opgevoerd dat zou kloppen omdat wordt aangenomen dat de (te bewijzen) stelling (B) klopt. Om vervolgens daaruit te concluderen dat de stelling (B) klopt vanwege argument (A). Schematisch:
- De spreker stelt dat Argument A waar is omdat stelling B geldt (A omdat B)
- De spreker concludeert vervolgens dat Stelling B waar is dankzij Argument A (B dankzij A)
In dit specifieke voorbeeld claimt De Jong dat Nadia Moussaid nauwelijks kritiek krijgt omdat ze aantrekkelijk is (A) en dat aantrekkelijke vrouwen nauwelijks kritiek krijgen (B). Dat bewijst volgens De Jong dat aantrekkelijke vrouwen op (tv) nauwelijks kritiek krijgen (B) omdat ze, zoals Moussaid, aantrekkelijk zijn en dus geen kritiek krijgen (A). Zo geformuleerd is dit een cirkelredenering.
Anekdotisch bewijs
De redenatie van Angela de Jong lijkt hier overigens erg op een andere drogreden, namelijk anekdotisch bewijs. Bij anekdotisch bewijs noemt iemand iets bewezen omdat het voor één enkel geval geldt. Het klassieke voorbeeld van een anekdotisch bewijs: mijn oma rookte haar hele leven (A1) en zij werd 95 (A2), dus is roken niet nadelig voor de levensverwachting (B). Typisch voor anekdotisch bewijs is dat een stelling bewezen wordt geacht omdat er één voorbeeld is waarvoor het geldt.
Met een iets andere woordkeuze was de column van Angela de Jong een typisch voorbeeld van anekdotisch bewijs geweest. De column had dan de volgende vorm moeten hebben:
- Argument 1 (A1): Nadia Moussaid is een aantrekkelijke vrouw.
- Argument 2 (A2): Nadia Moussaid krijgt nauwelijks kritiek.
- Bewezen stelling (B): Aantrekkelijke vrouwen krijgen nauwelijks kritiek
De drogreden was dan geweest dat De Jong een conclusie getrokken had door maar met één voorbeeld te komen.
Verschil
Waarom is hier wel sprake van een cirkelredenering en niet van anekdotisch bewijs? Het verschil is heel klein, zoals vaak een cirkelredenering heel erg lijkt op anekdotisch bewijs. In het geval van Angela de Jong is er sprake van een cirkelredenering omdat zij als argument opvoert dat Nadia Moussaid weinig kritiek krijgt OMDAT zij een aantrekkelijke vrouw is. Vervolgens concludeert De Jong dat aantrekkelijke vrouwen minder kritiek krijgen.
Had De Jong aangevoerd dat Nadia Moussaid weinig kritiek krijgt EN dat (niet omdat!!) zij een aantrekkelijke vrouw is, dan was er sprake geweest van een anekdotisch bewijs. Dan had De Jong één voorbeeld genoemd om haar stelling te bewijzen. Een voorbeeld dat je als tegenstander willekeurig had kunnen noemen, en daarmee makkelijk had kunnen aanvallen.
Zowel de cirkelredenering als het anekdotisch bewijs zijn typische gevallen van een drogreden: een niet-geldig bewijs. Dat Nadia Moussaid aantrekkelijk is en nauwelijks kritiek krijgt, is geen eenduidig en logisch bewijs voor de stelling dat een vrouw op televisie aantrekkelijk moet zijn om succesvol te zijn.
Drogreden herkennen is niet het debat winnen
Overigens bewijst het feit dat Angela de Jong een drogreden gebruikt niet dat ze ongelijk heeft. Misschien krijgen aantrekkelijke vrouwen inderdaad minder kritiek dan minder aantrekkelijke vrouwen. Maar de redenatie die De Jong gebruikt klopt in ieder geval niet.
Wanneer je in een debat tegen De Jong over deze stelling de toehoorders kunt overtuigen van het feit dat haar redenatie niet correct is vanwege het gebruik van een drogreden, wil dat niet zeggen dat je daarmee overtuigend hebt aangetoond dat het tegendeel waar is. Regelmatig hoor ik op debattoernooien dat debaters de overwinning claimen enkel en alleen omdat hun tegenstanders een drogreden hebben gebruikt. Dat is niet terecht. Als het enige bewijs voor een stelling een drogreden is, en deze drogreden door de tegenstanders overtuigend wordt weerlegd, dan hebben de tegenstanders het debat gewonnen. Niet omdat er een drogreden is gebruikt, maar omdat het ‘bewijs’ overtuigend is weerlegd. Een overwinning claimen omdat de opponent een drogreden heeft gebruikt, is een drogreden op zichzelf. En daarmee is de cirkel rond…
Meer informatie
Wil je zelf oefenen met het pareren van drogredenen? Om welsprekender te worden en met meer overtuigingskracht je verhaal te houden? Neem dan vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van een debat- of speechtraining te verkennen. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief en ontvang regelmatig tips, trucs en analyses.
