Humor is een krachtig overtuigingsmiddel. Eén goede, gepaste grap en je publiek is verkocht. Maar grappen over je opponent in het debat zijn not-done. Dat ondervond minister Joseph Luns in 1962, toen hij aan het eind van een emotioneel debat over Nieuw-Guinea een harde grap maakte op de naam van een pacifistisch Kamerlid. Een dag later moest Luns meerdere malen publiek excuses maken, waarbij hij de zaak nog erger maakte door de fractievoorzitter van de grootste oppositiepartij te beschuldigen.
Achtergrond
Na de onafhankelijkheid van Indonesië was Nieuw-Guinea een Nederlandse kolonie gebleven. Onder internationale druk moest Nederland begin jaren ’60 ook de onafhankelijkheid van Nieuw-Guinea erkennen. Dat ging niet zonder slag of stoot, en in de Tweede Kamer vonden emotionele en scherpe debatten plaats.
In één van die debatten botste minister Luns met het PSP-kamerlid Lankhorst. De PSP was een socialistische pacifistische partij, eind jaren ’50 opgericht. De PSP was een warm voorstander van de onafhankelijkheid van Nieuw-Guinea. In de debat vergeleek Lankhorst de koloniale bezetting van Nieuw-Guinena met de bezetting van Nederland door Nazi-Duitsland. Ook not-done trouwens.
Lamstraal
Luns zal woedend geweest zijn op Lankhorst, en was daardoor van slag. In de tweede termijn van het debat noemde hij het Kamerlid Lankhorst per ongeluk “de heer Lamkamp”. Maar niet veel later ging Luns op deze voet door en noemde hij Lankhorst “de heer Lamstraal”. Luns realiseerde zich meteen dat deze woordgrap niet kon, en vervolgde met ‘Neen…’.
Omdat het debat erg rumoerig was, waren er maar weinig mensen die de woordgrap überhaupt gehoord hadden. Maar enkele leden van de PvdA hadden het wel gehoord, en barstten in gelach uit. Zo kwam de naamgrap in de pers terecht.
Excuses (1)
Aanvankelijk kreeg de naamgrap weinig aandacht. Maar Luns voelde zich gedwongen excuses te maken. De volgende dag bood Luns eerst excuses aan Lankhorst persoonlijk aan. Daarna kwam hij er ook in het plenaire debat op terug. Luns noemde het maken van een grap over de naam van een Kamerlid volledig ongepast.
Maar hij deed voorkomen dat niet hij, maar Jaap Burger, de fractievoorzitter van de PvdA, de woordgrap gemaakt had. Luns zei dat hij even niet op de naam van Lankhorst kon komen, hem per ongeluk Lamkamp had genoemd en dat hij toen “aan mijn rechterzijde iets anders [hoorde] fluisteren. Mompelend heb ik dat woord toen herhaald en eraan toegevoegd: ‘Neen, dat is het niet’. Ten onrechte is toen ook het eerste woord dat ik mompelde buiten de regeringstafel gehoord.” Luns had volgens eigen zeggen slechts per ongeluk herhaald wat Burger gezegd had.
De beschuldiging van Luns aan de fractieleider van de PvdA leidde uiteraard tot woedende reacties bij die partij. “Het ‘grapje’ was van achter de regeringstafel gekomen”, werd door de socialisten geroepen. In de pauze volgde er een langdurig gesprek tussen Luns, Lankhorst, voorzitter van de Tweede Kamer Rad Korstenhorst en plaatsvervangend fractievoorzitter van de PvdA Joan Willems.
Excuses (2)
Uitkomst van dit gesprek was dat Luns voor de tweede maal plenair excuses moest aanbieden. Ditmaal omdat de indruk was gewekt dat hij geprobeerd had de verantwoordelijkheid bij de fractievoorzitter van de PvdA te leggen. “Met de grootst mogelijke nadruk” nam Luns de volledige verantwoordelijkheid op zich. Hij vermeed het woord Lamstraal deze keer, maar had het over een “onheuse woordspeling op de naam van een geacht afgevaardigde.”
Nasleep
Luns eindigde met:
“Hopelijk wordt het geen gewoonte, want ook met mijn naam zijn woordspelingen te verzinnen”.
Dit leidde tot grote hilariteit in de Tweede Kamer. Voor de meeste leden van de Tweede Kamer was hiermee de kous af. De relatie tussen Luns en de PvdA was flink bekoeld. Maar omdat het woord Lamstraal door de stenograven niet was gehoord en dus niet in de officiële handelingen terecht was gekomen, concludeerde de voorzitter van de Tweede Kamer dat de naamgrap officieel niet gezegd was, en dat daarmee de kous af was.
De belangrijkste les uit dit incident is dat een grap over je opponent altijd ongepast is. Waarschijnlijk floepte de woordgrap eruit bij Luns eruit. Maar bij een professional mag dit niet gebeuren. Wil je zelf voorkomen dat je er in het heetst van een debat van alles uitfloept? Neem dan vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van een debat- of speechtraining te verkennen. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief en ontvang regelmatig tips, trucs en analyses.
De afbeelding van Joseph Luns is afkomstig van de Collectie SPAARNESTAD PHOTO/NA/Anefo/Rob Croes. This file is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Netherlands license.