Altijd een bijzonder en spannend moment voor een nieuw politicus: de maidenspeech. De eerste toespraak is vaak met allerlei rituelen omgeven. In de Tweede Kamer bijvoorbeeld geldt het gebruik dat een lid dat voor het eerst een toespraak in de plenaire zaal houdt niet onderbroken mag worden, de ruimte krijgt om een persoonlijk verhaal te vertellen en na afloop uitgebreid gefeliciteerd wordt. Een maidenspeech is meestal een spannende, maar feestelijke gebeurtenis. Helaas gaat een maidenspeech niet altijd goed. Een verzameling anekdotes van mislukte maidenspeeches.
Doodse stilte
Op 7 december 1837 hield Benjamin Disraeli zijn maidenspeech in het Britse Lagerhuis. Dit betoog was zo warrig, dat de overige leden van het Lagerhuis het aanvankelijk met doodse stilte aanhoorden. Deze stilte beklemde Disraeli zoveel, dat hij de opmerking maakte dat “zelfs een beledigende interruptie van de oppositie hem zeer welkom was.” De Lagerhuis-leden barstten hierop in een spottend lachen uit. Disraeli eindigde daarop zijn speech met de woorden: “Ik heb in mijn leven reeds veel beproefd en veel is mij mislukt. Maar nog nooit heb ik de moed opgegeven om ten slotte toch te zullen slagen. Ik ga nu neerzitten, maar de tijd zal komen dat jullie naar mij zullen luisteren.“. Deze slotzin bleek later profetisch, want 30 jaar later werd Disraeli premier van Groot-Brittannië.
Zenuwen
In het Britse Lagerhuis zat ooit een parlementariër die in het Lagerhuis niets durfde te zeggen (de verhalen vertellen niet wie deze parlementariër was). Vier jaar zat hij zwijgend in de bankjes. Op een dag vroeg hij met knikkende knieën het woord. Omdat het zijn maidenspeech zou worden, kreeg hij uiterst vriendelijk direct het woord van de Voorzitter. Eenmaal staand kon hij echter van zenuwen geen woord uitbrengen. Vuurrood ging hij weer zitten. ”Hear, hear”, riepen zijn collega’s spottend. Het parlementslid heeft zich nooit meer in de vergaderzaal laten zien.
Hear Hear
Een Schot zat twintig jaar in het Lagerhuis zonder ooit te hebben gesproken. Hij deed alleen zijn mond open om te gapen, werd van hem gezegd. Op een dag maakte hij de fout door tijdens de speech van een collega ”hear, hear” te zeggen. De volgende spreker complimenteerde deze Schot daarop quasi-hartelijk met zijn indrukwekkende en uitstekende maidenspeech. In de notulen van de vergadering werd officieel opgenomen dat het parlementslid ‘hear, hear’ had gezegd. Hij stelde zich niet meer herkiesbaar.
Twintig jaar in het parlement zitten zonder één woord te zeggen is overigens geen record. Baron Glanusk zat in 1982 al 34 jaar in de House of Lords voordat hij voor het eerst opstond om het woord te vragen. In zijn maidenspeech sprak hij steun uit voor de invoering van kabeltelevisie, een onderwerp waar hij als directeur van een elektronicabedrijf ook een persoonlijk belang bij had. In hetzelfde debat sprak een andere baron na 17 jaar voor het eerst. De maidenspeeches van beide zwijgende baronnen waren voor Labour aanleiding om te vragen de House of Lords op te heffen.
Zwijgende politici
Ook Nederland kende parlementsleden die nooit spraken. De laatste was Jonkheer Gerrit Johan Anne Schimmelpenninck, die van 1909 tot 1918 negen jaar in de Tweede Kamer zat. Schimmelpenninck bezocht zelden vergaderingen van de Tweede Kamer en stelde in negen jaar maar één schriftelijke vraag. Zijn collega-parlementsleden namen wraak door Schimmelpenninck ongevraagd te benoemen tot voorzitter van een commissie van rapporteurs die de Tweede Kamer moest adviseren over een amendement. Zo werd Schimmelpenninck gedwongen om een keer iets te zeggen. Bij de presentatie van de bevindingen van de commissie sprak Schimmelpenninck zijn enige woorden: “Mijnheer de Voorzitter, de commissie heeft tegen het amendement geen bezwaar!”
Van het Amsterdamse raadslid Bertus Zuurbier gaan ook verhalen dat hij slechts eenmaal gesproken heeft. Zuurbuur was nummer twee op de lijst van de Rapaille-partij, die in 1921 onder leiding van de zwerver en alcoholist Cornelis De Gelder, ook bekend als had-je-me-maar, twee zetels haalde in de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen. De Gelder zou zijn raadszetel nooit innemen omdat hij nog voor de verkiezingen wegens openbare dronkenschap werd veroordeeld tot een verblijf in de strafkolonie in Veenhuizen. Zuurbier zou volgens de anekdotes nooit een woord hebben gesproken omdat hij vond dat je voor het presentiegeld van 5 gulden geen toespraak kon houden. Maar er gaan ook verhalen dat Zuurbier eenmaal het woord heeft gevoerd toen hij vroeg of een raam dicht mocht omdat het tochtte.
Uitgelachen
In juni 1911 hield het ARP-Kamerlid dr. Jan Gerrit Scheurer zijn maidenspeech over de ziektekostenverzekering. Met Scheurer was er voor het eerst sinds jaren weer een arts lid van de Tweede Kamer. De verwachtingen van zijn maidenspeech over dit medische onderwerp waren daarom hoog gespannen. Scheurer hield echter zo’n bedaarde, brave toespraak vol met algemeenheden, dat socialistische Kamerleden hem luid begonnen te bespotten tijdens de tien minuten dat de maidenspeech duurde. Die reactie kwam ook omdat Scheurer de eerste maanden van zijn Kamerlidmaatschap nauwelijks in de Tweede Kamer aanwezig was geweest. Het zou overigens nog goed komen met dit Kamerlid: tot zijn dood in 1928 zat hij in de Tweede Kamer en zou hij een gerespecteerd spreker worden.
Te fel
Andersom komt ook voor. Op 26 februari 1932 hield de 83-jarige Marie Vydra haar maidenspeech in de senaat van Tsjecho-Slowakije. Vydra had de plaats in de senaat overgenomen van haar overleden man. Wie had gedacht dat deze eenvoudig levende, oude vrouw een rustige maidenspeech zou houden, kwam bedrogen uit. De toespraak van Vydra was zo heftig en fel dat zij meerdere malen tot de orde moest worden geroepen. Ook werd de rede gecensureerd in de notulen opgenomen.
De maidenspeech die nooit gehouden werd
In 2002 was Harry Wijnschenk fractievoorzitter van de Lijst Pim Fortuyn. Voor zijn maidenspeech wilde hij gebruik maken van PowerPoint. Dat mocht van het bestuur van de Tweede Kamer, mits de fractie zelf zou zorgen voor een beamer. Omdat de LPF dit te duur vond, is de maidenspeech met PowerPoint nooit gehouden.
Meer informatie
Wil je zelf oefenen met spreken in het openbaar? Om verbaal weerbaarder te worden tegen vragen of interrupties vanuit de zaal? Neem dan vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van een debat- of speechtraining te verkennen. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief en ontvang regelmatig tips, trucs en analyses.