Aristoteles schreef al dat om te overtuigen goede argumenten en een sterke persoonlijkheid niet voldoende zijn. Je moet je publiek emotioneel raken, pathos in de woorden van Aristoteles. Kom je emotieloos over, dan verlies je je publiek. Voor een politicus kan dat betekenen dat hij de verkiezingen verliest. Dit overkwam Michael Dukakis in 1988. Eén vraag, aan het begin van het laatste verkiezingsdebat, en een blunder van een antwoord kostte Dukakis definitief de overwinning.
Op het moment dat het debat plaatsvond, was de Republikeinse kandidaat George H.W. Bush al de grote favoriet. Dat had Dukakis vooral aan zichzelf te wijten door een dramatische campagne waarin hij een grote voorsprong verspeelde. Dukakis had het imago emotieloos te zijn. En daarnaast dat hij, als fervent tegenstander van de doodstraf, soft op misdaadbestrijding was. Vooral dat laatste werd door de Republikeinen genadeloos uitgebuit. Enig lichtpunt was dat zijn kandidaat voor het vicepresidentschap, Lloyd Bentsen, in het debat met Dan Quayle gehakt van zijn tegenstander had gemaakt.
Dit debat was dus de laatste kans voor Dukakis om zijn campagne te redden. In plaats van goed uit te rusten om fit te zijn voor het debat, had Dukakis tot het laatst toe geoefend. Stijf van de adrenaline stond hij achter het katheder. Op een verhoging omdat hij in vergelijking met Bush veel kleiner was.
Zweten
Bernard Shaw was journalist bij CNN. Twee dagen eerder had hij gehoord dat hij de moderator van het debat zou zijn. Als moderator was zijn belangrijkste taak het toezien op een eerlijk debat. Maar hij mocht elke kandidaat aan het begin van het debat één vraag stellen.
Shaw hield niet van makkelijke vragen. Ook niet aan het begin van het debat. Later zou hij zeggen dat hij de kandidaten vanaf de eerste zin wilde zien zweten. Hij wilde paniek in de ogen zien, wanhoop op het moment dat ze zich realiseerden dat het antwoord op deze vraag niet ingestudeerd was omdat niemand zich had kunnen voorstellen dat deze vraag gesteld durfde te worden. Zo kreeg Al Gore van Shaw de vraag wat hij zou doen als zijn zoon aids zou krijgen, en was Dan Quayle gevraagd of hij zich bij de National Guard had aangemeld omdat hij bang was te sneuvelen in Vietnam.
Ook voor Bush en Dukakis was Shaw op zoek naar harde openingsvragen. Die voor George Bush had hij snel bedacht. “Stel, u wordt gekozen maar u komt nog voor de inauguratie te overlijden. Wat vindt u van het idee dat Dan Quayle dan president zou worden?” Over de vraag voor Dukakis moest Shaw langer nadenken. Met welke vraag kon hij Dukakis laten zweten? De vraag moest beide zwakke punten van Dukakis combineren: emotie met misdaadbestrijding. Onderweg naar het vliegveld op weg naar het debat schoot de vraag hem te binnen.
Direct na de zakelijke opening van het debat stelde Shaw de vraag op de manier zoals alleen hij dat kan:
“By agreement between the candidates, the first question goes to Govenor Dukakis. You have two minutes to respond: Governor, if Kitty Dukakis were raped and murdered, would you favor an irrevocable death penalty for the killer?”
Dramatisch antwoord
In de zaal was ontzetting te voelen. Vroeg Shaw inderdaad wat Dukakis zou doen als zijn vrouw verkracht en vermoord zou worden? Mag je dit aan een kandidaat vragen, zeker terwijl zijn vrouw in de zaal zit? Dukakis hoorde de vraag schijnbaar onbewogen aan en had niet lang nodig om antwoord te geven.
“No, I don’t, Bernard. And I think you know that I’ve opposed the death penalty during all of my life. I don`t see any evidence that it’s a deterrent, and I think there are better and more effective ways to deal with violent crime. We have done so in my own state and I think that’s one of the reasons why we have had one of the biggest drop in violent crime in industrial states of America. We have the lowest murder rate of any industrial state in America.”
Democratische campagnemedewerkers realiseerden zich direct dat Dukakis met dit antwoord de plank finaal had misgeslagen. Dukakis liet bij het beantwoorden van deze vraag geen enkele emotie zien, hij refereerde zelfs niet eens naar zijn vrouw! In plaats daarvan gaf hij een beleidsantwoord over dalende misdaadcijfers. In de media werd Dukakis genadeloos afgeserveerd. ‘Zelfs zijn vrouw moet na dit antwoord zijn gaan twijfelen of ze wel op Dukakis gaat stemmen.’ was de algemene opinie. Volgens sommige onderzoeken verloor Dukakis 7% van de stemmen na dit antwoord.
Wat had hij moeten doen?
Dukakis had na deze vraag moeten vechten, emotie laten zien. Pathos tonen. Door boos te worden op de vragensteller, door deze vraag niet te accepteren, voor zijn vrouw op te komen en ter plekke excuses te eisen. Of door te zeggen dat als iemand zijn vrouw zou verkrachten en vermoorden hij die persoon het liefst eigenhandig om het leven zou brengen als liefhebbende echtgenoot, maar dat hij natuurlijk wel tegen de doodstraf is. Met beide strategieën had Dukakis de sympathie van het publiek gewonnen, als slachtoffer van een vreselijke vraag.
Meer informatie
Wil je zelf oefenen met spreken in het openbaar? Om verbaal weerbaarder te worden tegen vragen of interrupties vanuit de zaal? Neem dan vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van een debat- of speechtraining te verkennen. Of abonneer je op mijn nieuwsbrief en ontvang regelmatig tips, trucs en analyses.
